Een stad met geheimen

Een impressie van een gesprek in het kader van de Tussenbalans: 12 frisdenkers in gesprek met het College van B&W onder leiding van dhr. H. Gossink.

29 februari 2016, Duurzaamheidsfabriek, Dordrecht

Aanwezige frisdenkers: dhr. Y.C.M.G. de Boer, dhr. F.J.M. de Lange, dhr. A. Al-Rubaiee, mevr. J.J.J. de Koning, dhr. A. Driesprong, mevr. L. Wernsen, dhr. A. de Bruin, dhr. J. Hylkema, mevr. A. van Veen, dhr. G. Vis, dhr. G. van Rossum, mevr. M. Ottenheim

"Wisten jullie dat er nu vier jongeren bezig zijn met het opzetten van een Dordtse studentenvereniging? Ik kan jullie wel in contact brengen." Een typisch Dordtse opmerking, aldus de gespreksleider. De discussie blijft niet 'zweven', wordt praktisch en concreet gemaakt. Typisch Dordts. En ‘zomaar’ één van de waardevolle opbrengsten van het gesprek met deze friskijkers. De genodigden zitten aan vier tafels en iedere ronde krijgt een andere tafel (plenair) het woord. Vragen die deze avond aan de orde komen: Waar staat Dordrecht nu? Wat is belangrijk voor de stad en waar hecht u waarde aan? Welke ontwikkelingen komen op de stad af en hoe benutten we de kansen die deze ontwikkelingen met zich meebrengen? En welke vernieuwingen in besturen gaan helpen om deze kansen te realiseren? Een impressie van een rijke oogst aan inzichten.

Over jongeren, onderwijs en een nieuwe manier van kijken
Is Dordrecht een prettige stad voor jongeren? "Ja, het is een leuke stad voor jongeren", geeft een frisdenker aan. Een andere gast haakt daar op in: "Mijn kinderen zeggen dat hier een universiteit moet komen, anders is het hier doods." Je houdt jongeren niet in de stad met activiteiten, maar door iets structureels. Onderwijs is structureel. Ondernemersklimaat kan dit ook zijn. Een goed ondernemersklimaat stimuleert dat jongeren terugkeren naar hun 'habitat'. Diverse friskijkers zeggen dat het belangrijk is dat er zich hier 'weer' een HBO vestigt of een dependance van de Erasmus Universiteit. Dat beeld wordt genuanceerd: "In het 'Leerhuis' [van het Albert Schweitzer ziekenhuis] zitten 500 studenten. En, ook hier [in de Duurzaamheidsfabriek] worden koppelingen met MBO, HBO en de TU Delft gelegd". Maar, moeten de gemeente zich wel richten op 'oude instituties'? Een friskijker betoogt dat we op een nieuwe manier naar hoger onderwijs kunnen kijken. In plaats van energie te steken in het aantrekken van 'klassieke' onderwijsinstellingen, kan de gemeente ook kijken naar verbindingen met nieuwe vormen zoals Coursera en Mooc. Dit zijn online platformen waar gratis colleges van topuniversiteiten gevolgd kunnen worden. Een friskijker wijst op kansen om kinderen te betrekken bij bestuur en beleid. "Schakel kinderen in, die denken nog niet in mitsen en maren." Het zijn natuurlijke friskijkers. "Blijven die studenten van het Albert Schweitzer ziekenhuis hier ook wonen?" "We schijnen veel studenten uit Zeeland te trekken, die op en neer reizen. Waarom komen die studenten hier niet wonen?" Het advies dat wordt gegeven: ga hier met de studenten zelf over in gesprek.

Schapentrots op Dordt
Meerdere gasten geven (en gaven) aan geen geboren Dordtenaren te zijn, maar zich wel Dordtenaar te voelen. Ze zeggen trots te zijn op de stad: "Ik ben Dordtenaar uit keuze", "We spreken onze trots te weinig uit", "Ik ben schapentrots op Dordrecht." En: "Ik wil me inzetten voor de kapitalen van de stad." En, wat is dan belangrijk voor de stad? De thema's die het meest genoemd worden zijn binnenstad en duurzaamheid: "Het retaillandschap in de binnenstad op een creatieve manier helpen" en "Ik zou meer zichtbare acties rond duurzaamheid willen zien." De stad is de plek waar de (duurzaamheids)opgave gerealiseerd kan en moet worden. Maar, "duurzaamheid is ook een beetje wereldvrede; iedereen is er voor, maar niemand gaat het regelen. Hoe maak je het nou concreet in een lokale context?", "Ik pleit voor het gebruik van de term 'volhoudbaarheid' in plaats van de term duurzaamheid." Wat moet de gemeente dan doen? Faciliteren en inspireren worden genoemd, maar ook aanjagen en stimuleren. Want, "wijzen naar de ander mag niet meer. Bewoners en gemeente moet het samen doen." Over bewoners wordt gezegd dat ze weten dat ze iets kunnen of moeten rondom duurzaamheid, maar dat ze niet altijd precies weten wat of hoe: kun je bijvoorbeeld met eigen geld zonnepanelen plaatsen op je huurhuis?

Net als voor duurzaamheid bestaat er, aldus enkele friskijkers, voor het binnenstadvraagstuk geen 'one size fits all' oplossing, De ontwikkelingen in de detailhandel gaan 'explosief snel.' "Terwijl je de ene ondernemer binnenhaalt, valt de volgende om." Ook hier dringt zich de vraag op: welke rol pak je als gemeente? En, wat laat je aan de markt over? Samen lijkt ook hier een sleutelwoord. Niet in concurrentie denken, maar samen doen. Creatievelingen, bewoners, ondernemers en ambtenaren moeten samen optrekken om bijv. de leegstand aan te pakken. Eén van de initiatieven op dit gebied is het project 'Voor de straat'. Een initiatief om van de Voorstraat niet de langste, maar de leukste straat van Nederland te maken. In leegstaande panden kun je ruimte bieden aan creatieve ondernemers. Per pand wordt er gekeken naar de mogelijkheden. Dit vraagt om samenwerking met verhuurders. Die reageren wisselend op de pogingen om iets tijdelijks in de panden te doen, maar het is voor hen ook een kans: uiteindelijk zijn er wellicht ondernemers die voor langere tijd willen huren of zelfs willen kopen. De ambitie is om een soort 'olievlekwerking' te krijgen, zodat uiteindelijk de hele Voorstraat profijt heeft van de aanpak.

Maak initiatieven zichtbaar en stop de betutteling
In het verlengde van de thema's binnenstad en duurzaamheid wordt 'zichtbaarheid' als apart vraagstuk geagendeerd. "Wat opvalt is dat er heel veel goede en gave dingen gebeuren, maar we weten het niet van elkaar." "We moeten initiatieven meer zichtbaar maken." Daarbij wordt de studentenvereniging (in oprichting) als voorbeeld aangehaald. "Er zitten echt kansen in het zichtbaar maken van initiatieven. Rijp en groen, alles door elkaar. Sommige initiatieven zullen het halen, andere niet. Het is net als ondernemen." Iemand anders noemt Dordrecht 'een stad met geheimen.' "Ik ontdek elke dag weer nieuwe dingen en ontmoet elke dag weer nieuwe mensen." Een tweede ontwikkeling wordt gedefinieerd als betutteling. "Haal de betutteling er af, leid mensen op die anders over zorg denken." Uitgaan van wat mensen wel kunnen in plaats van wat niet kunnen, is het devies. "Stop de hospitalisering, stop de controle daarop, dat scheelt ook nog eens in de kosten." Een praktijkvoorbeeld: jongeren met autisme die voorheen 'vanzelfsprekend' met een busje van school naar hun leerwerkbedrijf gebracht werden, reizen nu zelfstandig met het openbaar vervoer. Dat bevalt beide partijen goed.

Volhoudbare oplossingen
"We zijn bezig om te kijken of deze stad uniek is. Besef dat deze discussie [over maatschappelijke opgaven en de veranderende rol van de overheid] ook in andere gemeenten gevoerd wordt." "Maak de oplossingen volhoudbaar." En, kijk naar de lange termijn: "wat zijn de grote maatschappelijke opgaven over 20, 25 jaar?" Actiegerichtheid is goed, maar de reflectie over wat op lange termijn nodig is, is essentieel. Drie belangrijke opgaven zijn: leefomgeving, economie en ruimtelijke kwaliteit. Naast het punt van 'volhoudbaarheid', lange adem en lange termijn, wordt er ook aandacht gevraagd voor een 'bovengemeentelijke blik': Antwerpen is bezig met de positionering van de haven in de delta, in Zuid-Limburg kunnen de treinen niet keren, dat betekent iets voor Kijfhoek en Dordrecht. Dordtse Kil IV ontwikkelt zich en tegelijk ontwikkelt Logistiekpark Moerdijk zich. "Je zit in een soort competitiemodel. Maar, als je kunt delen kun je ook vermenigvuldigen."

"De huidige samenleving heeft zich kunnen ontwikkelen ondanks de overheid", aldus een frisdenker. Participatie wordt niet gezien als dé vernieuwing die helpt om kansen te realiseren, maar als een bezuiniging. Participatie is niet het toverwoord, de overheid mag meedoen in de netwerksamenleving. Het begrip 'activering' is, volgens een gast, een beter begrip om de dynamiek in de samenleving uit te drukken. In de huidige netwerksamenleving participeert de overheid en is het de kunst om bewoners en maatschappelijke organisaties op de goede manier te 'activeren'. Dat is een leerproces, en een proces dat vraagt om een flexibele bestuursstijl.